ILITQUHIIT
Inuit pitquhiit tukiqaqtuq amihunik hunaliqaa: uqauhiq, tuhaumajutit, annaumajutit, inuuhiqatiriigutailu, inuuqatiriingniq, inuuqatiriingniq, ilanarijauniganik, niqinik, qatangutiriit, hanatjuhiiniklu. Tamarmik 25 nunallaat Nunavunmi aadlangajut, kihimi atajumik Inuit kinaujaakhaanik atauhiujuq pidjagingnirmik, nagliguhungnirmik, tunigiami, munaqhinirmik, ikajuqtut, irlarnirmik, hapigittut, akhuraaluk mihingnarninnga amihullu munariniq.
Inuit pitquhiit uvalu uqauhiit ahiaguuqtaaqtut. Inuit pitquhiit tunijaujut ihumakkut taimaali ihumaglungnikkut. Piqaqtuq atauhirmik Inuit uqauhinga tamainni Nunavunmi amihullu aadlatqiingujut uqauhingit. Inuit taiinaqpaktut inmingnik "Inuit" kitut naunaijautaa "Inuit" uvalu Nunavut naunaijautaa "Nunakput" Inuktitut.
Inuit anaktuijutit pijutiqaqtut inuujaami amiakunik nunami, Inuit ihuaqutilu. Inuit pittiaqtaujut tamainun inungnun, avatiinun, tamainunlu inuunirmun. Inuit anullaqhihimajut, ihuaqtunik, aanniaqtunik amigaituniklu munagidjutikharnik annaktaujaangat hanaqidjutikharnik talvani Ukiuqtaqtumi hilaup.
Naunaiqhittiarumaguvit talvuuna Inuit pitquhiinnik nunatlu, takulugu hapkuat atuqtakhat:
NTI's annual reports on the state of Inuit Culture and Society
Nuna
Upin'ngaami nattirnik anguniarniq. Nattiq angujaugaangat, tun'ngahuktitaujuq hulilukaarutikhaq taima naunairutiqaqtuq nuutaamik niqautaungman tamainun. Tunivakturlu nattirmik uqhuanik uqhuqhat qullirmut (qullikhaq uqhurmik qulliq nappaanik tatqiqtut) tunijaangat qullirnik talvuuna akunigaaluk ukiuk tamaat. Aujami quviahukpiaqhuni. Tingmiat anguniaqtut uvalu mangit katitiqhimajut. Iqalukpik paniqtiqhimajuq paunngaitlu katitiqhimajut ilaliutijaamingnik aalanik niqinik. Tuktut kibluqhimajut paniupajutlu aalakiinik. Taima amigaitunik Inuit tingmihimaaqtilunik qinmirnik, tamaita nunami akhaluutit sikiituangitlu aulaliqtun ingilradjutikharnik. Ukiakhaliqan, tuktut anguniarniq iqalukhiurnirlu ukiuktaqtuniitunik iqalukpingnik tingmivakhimajut ukiumi, taima, taima naitunik ublurnik pijaangat mikiumik anguniagianganik, talvuuna pitquhiliqinikkut ingiurutingnik, nunalaani hulilukaarutikharnik qilaudjaqtuniklu numiktunik.
Ukpirinikkut
Ukpirinikkut akhuurnaqtuq ilaujuq Inuit inuuhiinun. Pidjutigiblugit Inuinnait pidjutiqaqtut ajuqharaluaqtilugit. Inuit inuuhimajut aanniaqtunin uvalu ukpiginikkut inungnun. Qilamik, amigaitut Inuit atuqtait angatqut. Inuit angatkut taanngaqaqtut ilihimajaujunik imaa "tuunngait.” Hapkuat ukpirniit pijauhimajut mamiharnirmun nakuuhinahuarutikhanullu aanniarunmut. Ukpiruhungnikkut uvaluuniin angatkut atuutait pihimajut nivjaangnikkut uvalu taijauhimajut quviahuutit atuffaaqhugit nakuujumik idjuhiit uvalu nakungittut hunavaluit hungittut ahinungaqtitugit. Nakuujut angatkuit takukhaujut Inuit ilaudjutait nunamun uvalu avatiimun uvalu pittiaqhugit nunamik uvalu huradjanun.
Ublumi, amigaitut Inuit ilaujut Ukpirniaqtun angaadjuviit. Tamna Anglican, Qiajuktut Pentecostal unalu Falaamiut Roman Catholic ukpirnikkut tamaita piqaqtut quviahuutikharnik amigaitunik nunalaani avatingni Nunavunmi.
Uqautiginikkut/Ihuaqhainikkut
Pitquhiqarumik aadlanut uqariami, Inuit anaktuqtut taalanik ukiunik. Ublumimun, Inuit uqautigijait amigaitut hunat aalanun: niqinun, pihimanikkut, ihumagijamingnik tainiiniklu. Pitquhikkut, iglut angmaumavaktut, niriuktaujulluit qailutit. Ajungnaqtuq ihumagijami tigluktuktunik iglumi!
Piqangituq uqauhirmik "hello" Inuktitut. Inuit qungingmata kinamik, qungujuqtut. Utiffaaqtukhaujutin qungujungnaqtunik ajungnautiqaqtunikluuniit pivalliadjutikharnik idjuhikharnik nanminikkut auladjutikharnik, niqinik, ajungnautiqangitunikluuniit. Tuhaqtipkainiq akuliarnut uqaqtaminik aadlallu timinga uqauhinga atuqtauqpiaqturlu. Una uuktuutigillaklugu, kinaliqaak qun'ngiarumi, imaatut ittuq "Hii.”
Niqit
Niqit atadjutaujut tamainun tapkua avatiinun Inuit pitquhiinun. Niqainait, niqit angujauhimajut uvaluuniin katitiqhimajut maniqami, niriluaqtait Inuit ublumi. Niqigittiatqijaujut akikitqijauplutiklu talvanga niuviktauhimajunit niqinit. Pitquhirijat, tamaita quviahuutit ilauqaqtut niripkaiplutik. Niriqatigiiktut aallangakpiaktut niriqatigiikhutik niqinik anginiqaqtuq ilaujuq Inuit pitquhiinnik.
Ilagiiktun
Inuit munarittiaqtut tamainnut ilagiingnullu qiliqatigiiktut hakugiktut. Inuit tamaita pijauhimajut aadjikiitumik, humaangittuq inmi uvaluuniin iqaijangnikkut qaniujaminun. Ihariagijaujut inuuhirmun uqautaujut tahapkununga ikitqiatigut pijaangini anakturiangini. Nutaqqat ilihaqtitaujut angajuqqaanit pittiariami aadlat qanuqtut piumajanganik — pimmariktumik pilugit. Ilihaivakhimajutlu qaffiutilaanganik anullautikharnik anaktauvakhimajutlu annaktuijaangat ukiuktaqtumi hilaup. Ilagiiktun huli angijumik pidjutiujuq ukiuqtaqtumi inuuhiinni.
Piliurnirmik/Quviahulukaarniq
Nunavut piqaqtuq amihunik pitquhinganik pingittut piliurniq hanaugaliurnirmullu pittaarninnga. Avikturnia tamaat ajuitpiaqtut, numiqtit, hanajit, hanaugaktit, unipkaaqtit imaalu titiraqpaktut ikajuqpaktut pitquhiinnik pitquhiinniklu inuuhimajamingnik. Ilangit uuktuutit Nunavunmi hanaujaqtinun ilaujut Riit, Jerry Cans, Trade-Offs, Northern Haze unalu Laakkuluk Williamson Bathory. Ukiuq tamaat Iqalungni, ukua Alianait Hanaujarnikkut Quviahuutit attautimuktitijut hanaujaqtinik avatiini aviktuqhimajup uvalu Kalaallaliit.
Hulidjutaujut
Ulapqidjutit akhuurnaqtut ilaujut Inuit pitquhiinun, ilaujut hakugingnikkut ulapqidjutit, ikhivautakhat, qiavrarnirmik qilaudjarnirmiklu. Pitquhikkut Inuit pihiit pihimajut anguniaqtut uqautiblugit atuqhimajatik. Qilaudjaqti numiqtuq tigluktuqtuq qattarjuk ilaujaami pitquhikkut atuunmik. Hapkua atuutit tamangnik itqaumanikkut uvalu atuqtuujaqtut. Inuit quviahulukaaqhutik uvalu iqhiblutik uvalu uqautiblutik. Unipkaarniq ihariagijaujurlu ilagijanga Inuit pitquhinga taimaa tammaininnga ihuarhijaalu uqauhinga pitquhingalu.
Uqauhiq
Nunavut piqaqtuq pingahunik ilitarijaujut uqauhingit — Inuit uqauhinga, Qablunaatitut unalu Uiviititut – piliurhimajuq uumani Nunavut Ilitarijaujut Uqauhingit Maligaq. Malruuk atuqtauluaqtut qanuriniit Inuit uqauhiit Inuktitut Inuinnaqtunlu.
Inuit uqauhingit tammaqtailijaujuq tuniqhaininnganit uumannga inmikkut Inuit Uqauhinginnik Tammaqtailiniq Maligaq, tunijuq Inuit uqauhingit — unalu Inuktitut unalu Inuinnaqtun — akhuurutaulluaqtuq tammaqtailiniq Kaanataup nunaqaqqaarhimajut uqauhingit. Inuit Uqauhingit Tammaqtailininga Maligaq naunairutiqaqtuq taima kivgaqtuutit tamangni nunalaani nanminiqaqtuniklu havakvingni tunijauniaqtun Inuit uqauhirnik..
Tamna maligaq naunairutiqaqtuq taima atauhirmik uqauhiqaqtunik Inuinarnik tunijauniaqtun kivgaqtuutit talvani uqauhitigun ihumagijainik. Tamna maligakhaq tunihimaarniaqtuq inungnun tamainun — ilaujut kavamangit, nanminiqaqtunik nunalaani havagviingit — upalungaikhimajukhat tunijaangat Inuit uqauhirnik kivgaqtuutit.
